Magelan inspiracija i nakon 500 godina

Na tom putovanju, koje je krenulo iz Sevilje, izgubio je život, a od pet brodova koji su započeli ekspediciju - "Trinidad", "San Antonio", "Concepcion", "Victoria", "Santiago" - samo se jedan brod vratio u Španiju poslije trogodišnjeg putovanja.

Magelan je potcjenio veličinu svijeta i njegovih okeana, ali je ipak uspio da nađe put iz Atlanskog u Tihi okean.

Ove se godine obilježava 500 godina otkad je Magelan isplovio na prvi put oko Zemlje i time promijenio svijet, postavši uzor budućim istraživačima.

Povodom godišnjice tog poduhvata u Lisabonu je održana konferencija, na kojoj je izdvojeno pet načina na koje je Magelanovo putovanje obilježilo ljudsku istoriju i nastavlja inspirisati današnje naučnike i istraživače.

Ekspedicija je otkrila da je Zemlja okrugla, ovo putovanje je izmijenilo geografske karte i knjige, čovječanstvo je transformisalo percepciju o svom mjestu u svijetu, Magelan ja na putu otkrio i dvije galaksije vidljive ljudskom oku - kasnije nazvene Magelanovi oblaci, te je ovo putovanje i danas velika inspiracija za naučnike koji se dive njegovom postignuću.

POTRAGA ZA OSTRVOM ZAČINA

Fernando Magelan bio je ubijeđen da će stići do Ostrva začina (današnja Molučka ostrva u Indoneziji) ploveći na zapad, mimo američkih kontinenata.

Pošto nije uspio da ubijedi portugalskog kralja Manuela I da podrži taj poduhvat, obratio se, 1518. godine, španskom kralju Karlu I, koji je pristao da finansira njegovo putovanje.

Magelan je isplovio iz Sevilje 20. septembra 1519. godine s pet brodova i 265 mornara, predvodeći špansku ekspediciju u potrazi za novim pomorskim putem do Ostrva začina.

Preplovivši Atlantik, Magelan je krajem marta 1520. pristao u luku koju je nazvao San Hulijan, u današnjoj južnoj Argentini. Tamo su Evropljani sreli grupu pripadnika urođeničkog naroda Tehuelče, koji su bili izuzetno visoki i snažno građeni.

Nazvali su tu zemlju Patagonija, po španskoj riječi za stopalo, očigledno aludirajući na velika stopala tamošnjeg stanovništva.

MAGELANOV PROLAZ I TIHI OKEAN

Nastavljajući putovanje ka jugu i tražeći prolaz između američkih kontinenata, Magelanova ekspedicija otkrila je 21. oktobra 1520. godine moreuz koji spaja Atlantski i Tihi okean, a taj moreuz kasnije je nazvan Magelanov prolaz.

Magelan je odlučio da plovi kroz taj uski kanal između krajnjeg juga matičnog kopna Južne Amerike i arhipelaga Ognjena zemlja jer je to bio najbrži i najkraći put između dva okeana.

Poslije 38 dana naporne plovidbe, Magelan 28. novembra uplovljava u Tihi okean (taj okean se tada zvao Veliki okean, a Magelan ga je nazvao Tihi okean ili Mirno more - latinski Mare pacificum - zato što je bio znatno mirniji od Atlantskog okeana).

Bila je to prva ekspedicija koja je plovila iz Evrope u Aziju idući na zapad, a Megelan i njegova posada bili su prvi Evropljani koji su prešli iz Atlantskog u Tihi okean.

MAGELANOVA SMRT I KRAJ EKSPEDICIJE

Magelanova ekspedicija je potom preplovila Tihi okean do jugoistočne Azije, a 16. marta 1521. stigli su do Filipina, gdje je Magelan poginuo (27. aprila 1521) kad se umiješao u borbu između dvije sukobljene grupe domorodaca na ostrvu Maktan.

Ekspedicija je, ipak, nastavila plovidbu prema Ostrvu začina, do kojeg je stigla 8. novembra iste godine. Španski moreplovac Huan Sebastijan del Kano, novi vođa ekspedicije, odlučio je da nastave plovidbu prema zapadu i tako se vrate kući.

Poslije tri godine i mnogo problema u Sevilju se, 6. septembra 1522, vratio samo brod "Victoria" s 18 članova posade, uključujući i Del Kana kao kapetana.

Tako je završeno prvo putovanje oko Zemlje, kojim je dokazano da je ona okrugla. Treba napomenuti da Magelan nije namjeravao da oplovi Zemlju, već samo da pronađe siguran put do Ostrva začina, a Del Kano je nakon njegove smrti odlučio da nastavi plovidbu prema zapadu.

Nakon povratka u Sevilju ustanovljeno je da datum u brodskom dnevniku zaostaje jedan dan. Taj dan su članovi ekspedicije izgubili zato što su tokom oplovljavanja Zemlje putovali na zapad, suprotno od smjera Zemljine rotacije. Zbog toga je uspostavljena međunarodna datumska granica.

PINGVINI I OBLACI

Pored nemjerljive zaostavštine Fernanda Magelana čovječanstvu, ime ovog velikana nose i pingvini i oblaci.

Naime, Magelanov pingvin vrsta je pingvina koji nastanjuje Južnu Ameriku, tačnije Argentinu, Čile i Foklandska ostrva, sa nekim migratornim primjercima viđenim u Brazilu, gdje se povremeno viđaju čak do Rio de Žaneira, a ime je dobio po Magelanu, koji je otkrio ovu vrstu 1520. godine.

Magelanovi oblaci pripadaju grupi patuljastih nepravilnih galaksija, što znači da nemaju određeni oblik i strukturu i malih su dimenzija. Nazvani su po Magelanu, koji ih je 1519. godine posmatrao dok je plovio oko svijeta. 

(Nezavisne novine)